اکیس کانون فرهنگی, هم پیوندی و همبستگی افغانهای مقیم اتریش
02.10.2007
د ملګرومیلتونو سازمان څرنګه سازما ن دۍ ؟
==========================
سیا ست پو ه او څیړونکی د دغه سا زما ن په ما هیت باند ې ښه پو هیږې؛ هیله من یو څه لو ستو نکی هم د دې سا زما ن په کړو او وړو لا ښه خبر شی ؟
دغه سا زما ن د دو همی جګړې په در شل کی په ۱۹۴۲ په سا ن فرانسیسکو د ۲۶ استا زو په ګډ ون حقو ق او تړونونه او عمده نړۍ وال اړکی ؛ د هیوا دونو د خپلواکۍاو مساوا ت سره ؛د زور واکې څخه ډ ډ ه کول او نورو عمده واو لو یو اصولو سره منځ ته را و ست۰
د دې سا زما ن په منشور کی را غلل ؛څه په شلمه پیړۍ کی له د و وارو نورو د نړ ۍ والو جګړو څخه د بشرد سا تلو لپا ره دغه سا زمان منځ ته را غۍ ؛ او د داسی هیلو څرګندو نکی هیوادونه او دولتو نه په دې سا زما ن کی ګډو ن کو لۍ شی؛ څه په دې سره په نړۍ کی امن تا مین سی او ټولنیز و اقتصادې پر مختیا وې ښی ګړ ندۍ سی امن او هو سا یی ؛د هیوادو نو په منځو کی يو والۍ او برابر ې په در ناوې سره وسا تل سی سو له او امنیت تا مین سی او نور؛ نور داسی هو سا یۍ ؟
ټو ل غړې هیوا دونه د خپلوا کۍ خا وندا ن دې او ټو لی په منځو کی شخړې د ې د مفا همی ؛ روغی او جوړې له لارې څخه حل کو ل دې۰
نوې غړې هیوا دونه په عمو می غو نډې کی د ملګرو میلتونود امنیت دشورا په تو صیه سره د ملګرو میلتونود ټولو د سا تیرو او مقررا تو د منلو سره منل کیږې؛ او هغه هیوا دونه څه د ملګرو میلتونو له تعهداتو څخه سر و غړوې له دې سازما ن څخه خا رجیږې ؛څه تراو سه پورې کوم هیوا د له دې سا زمان څخه نه دۍ خار ج سوۍ۰ د ملګرو میلتونو رسمی ژبی ؛ انګلیسی؛ روسی ؛ چینا یی ؛ هسپا نوې؛ فرا نسوې او په دې وروستو یو کی عر بی ژبې دې؛ د غه سازما ن شپږ دغه ارکا نه لرې :
۱ – عمومی غو نډ ه؛ څه په هر کا ل کی د سپتمبرپه میا ست کی ؛ د ټولو غړو هیوادونود مشرا ن او یا د هغو ۍ استا زې او یا د با ند نیو څا رو وزیران ګډ ون کوې۰
۲ – د امنیت شورا ؛څه له پنځو دایمی غړو؛ د امر یکا د متحد و ایا لاتو؛د چین؛ فرا نسی ؛ انګلستا ن او د فدرا تیو ې روسی له دولتو څخه عبا رت دې څه د ویتوله حق څخه بر خوردار دې ؛ او د لسومو قتی غړو ټا کنه په عمو می غونډه کی د دوکا لو لپاره صور ت نیسی۰
۳— ټو لنیزه او اقتصادې شورا۰
۴ — د قیمو مت شورا
۰ ۵ — نړ یواله محا کمه
۰ ۶— د منشیا ن دفتر ۰
د ملګرو میلتونو پلا نی ادارې له ۱۵ څخه زیا تی دې ؛ په ملګرو میلتونو کی ټو لی فیصلی د هر هیواد په راې پورې په استثنی د ؛سولی او امنیت؛ د نوې غړې هیوا د منل ؛بود جوې مسا یل څه له دریو څخه په دو بر خو او نورې په اکثریت پورې تړلی دې ؛ په عمو می غو نډو کی ؛ د سولی او امنیت ؛خلع سلا ح؛ دبشر حقو ق؛ خپلواکی د ټو لو لپاره ؛مر ستی په ټو لنیزو؛ اقتصا دې ؛ فر هنګی ؛ رو غتیا یی او تر بیی بر خو کی ؛ د امنیت د شورا ې او نورود ملګرو میلتو نو ارګا نونو په را استولو مسلو با ندې ؛ د غړو هیوا دونوپه سهمو نو ؛ بررسی اودبودجی تصو یب ؛د امنیت دشورا په مو قتی غړو؛ داقتصا دې او ټو لنیزې شورا د غړو ؛د قیمو مت د شورا د غړو؛ د محا کمی د غړو؛ او د عمو ی منشی ټا کنه د امنیت د شورا په تو صیه سره؛ اود نورو مسا یلو څیړنوڅخه عبا رت دې ۰
د ملګرو میلتو نو کلنۍ عمو می غو نډې معمو لا هر کا ل د سپتمبرپه میا ستی په دریمه هفته کی د ملګرو میلتو نو په دایمی مقر نیو یا رک کی جو ړیږې ؛ او په هغه کی عمو می منشی او د هغه ۲۱ تنه مر ستیا لا ن؛ د ښپږو کمیټو ریسان لا اقل درۍ میا ستی مخکی له عمو می ِغونډې څخه؛ اود عدا لت د تا مین لپا ره د ریس ټا کل له پنځو بیل سویو جغرا فیا وې منطقو څخه؛ له افر یقا یی هیوا دو؛ اسیا یی هیوا دو؛ختیزې اور پا ؛له لا تینی امریکا او کا را ییب؛ او لودیزې اورپا او نورو هیوا د څخه په وار سره ټا کل کیږې ۰
د امنیت د شورا ؛ د عمو می غو نډې او یا د یو هیواد که د اکثریت له غو ښتنو څخه برابروې فو ق العا ده او یا اضطرارې غو نډه هم کید ۍ سې ؛ اما اْضطرارې غو نډې د امنیت د شورا په غو ښتنی سره ۲۴ سا عته ورو سته په داسی صور ت سره صور ت نیسی ؛څه لا اقل ۹ عضو له هغو څخه د غونډ ې غو ښتنه کړې وې ؛ او یا په سا ده اکثر ت د عمومی غو نډې په فیصله سره؛ او په عا دې غو نډ و کی لمړې د دولتو نو د ریسا نو په وینا وو سره ؛ او یا اکثر مسا یل په شپږګو نو کمیټو کی بحث پرې با ند ې کیږې؛ تصو یبو نه دهیوادونو لپا ره الزا می نه دې مګرد ټو لنیزواونړیوالوله افکارو څخه بر خوردار دې ۰
د امنیت د شورا غړې با ید تل حا ضر وې؛او دغه شورا کو لۍ سی څه په نو رو ځا یو کی هم غوندې وکړې ؛څه په ۱۹۷۲ کال کی د حبشی په ادیس ابابا کی؛په ۱۹۷۳ کا ل کی د پا نا ما په پا نا ما سیتی کی ؛ ۱ و په ۱۹۹۰ کا لکی د سویس په ژنیو کی غو نډې کړې دې ۰ د امنیت شورا په مختلفو هیوادو با ند ې ډول؛ډول تعذ یرونه او بند یزونه هم لګولۍ سی ؛ په ۱۹۹۱ کا ل کی د پارس په خلیج کی ټا کلی دملګرو سا زما ن غو نډه وکړه او په هغه کی یی په عرا ق کی خلع سلا ح او په ۱۹۹۹ کا ل کی ځا نګړې کمیسون .
دعرا ق د مسلی لپاره و ټآکل سو ۰ په ۱۹۹۳ کال کی یو ځا نګړې کمیسون د امنیت د شورا او دهغو د غړیو په هکله و ټا کل سو؛ او هم د پخوانی یو ګو سلا ویا او رواندا د څیړینولپاره دوه داد ګاوې د امنیت د شورا له خوا جو ړې کړې ؛او په ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱ کال کی د امر یکا د متحد و ایا لاتو کی کمیټه ضد تروریزم د امنیت د شورا تر سر پرستی جو ړه کړه ۰
د امنیت د شورا په توصیه د غه لاندې کسا ن د ملګرو میلتو نو د عمو می منشیا نو په تو ګه په عمومی غو نډ و کی ټا کل سویدې ؛
۱ — اوسنی عمو می منشی با نکی مو ن په ۲۰۰۷ کا ل کی ۰
۲ —– کو فی انان له ۱۹۹۲ تر ۲۰۰۷ کا له پورې ۰
۳ —- پتروس ؛پترو س غالی د مصر نما ینده له ۱۹۹۲تر ۱۹۹۶کا له پورې ۰
۴ — خا ویر پریزد کو یارد پیرو نما یند ه له ۱۹۸۲تر۱۹۸۹ کاله پورې ۰
۵ – او تانت له بر می څخه له نو امبر ۱۹۶۱څه د مو قت عمومی منشی په حیث و ټا کل سو؛اورسما په ۱۹۶۲کا لکی د عمو می منشی په حیث تر ۱۹۷۱ کا له پورې ۶ – ډ ګ همر شو لد د سویډن نما ینده له افریل ۱۹۵۳ د مرګ پورې په نا وړه د طیا رې په سقوط په افر یقا کی په سپتبر ۱۹۶۱ کا ل ۰
۷— وتریګوې لی د ناروې نما یند ه له فبرورې ۱۹۴۶ تر کنار ګرې پورې په ۱۹۵۲ کال کی ۰
د ملګرو میلتو نو نما یند ګی په ژنیو ؛ ویا نه او نارو بی کی دې ؛ په ژنیو کی خلع سلا ح ا و د بشر د حقو قو ؛ په و یا نا کی د مسا لمت امیزې؛او مخدرو موادود کنترو ل ؛قضاې ماوراې جوا و حقو ق تجا رت بین المللی ؛ په نایروبی کی د محیط زیست اود بشر د اسکا ن لپاره ۰
او مختلفی څا نګی لرې په داخلی چا روډو ل ؛ډو ل نظا رتو نه ؛ د حقو قی چارو دفتر ؛د سیا سی چارو اداره ؛د خلع سلا څ چارو اداره ؛ د سو لی د سا تلو اداره ؛ د بشر د مینه والود سا تلو اداره ؛ د عمو می غونډ و د کنفرا نسو نو اداره؛ او د منطقو کمیسو نونه ؛د افر یقا اقتصا دې کمیسون ؛ د اور پا اقتصا دې کمیسو ن؛د لاتینی امر یکا او کا رایب اقتصادې کمیسون ؛ د اسیا او ارا م او قیا نو س اقتصادې کمیسون ؛ د پخوا نې یو ګو سلا ویا د کیفرې محا کمو کمیسون ؛ او هم د رواندا د محا کمو کمیسون ۰
د ملګرو میلتو نو د پرا ختیا او سودا ګرې (انکتا د)؛ بر نا مه محیط زیست ؛ برنا مه عمرا ن ؛دښځو لپاره د پرا ختیا صندو ق ؛ د جمعیت صند و ق؛ د فنا وړو نکیو عا لی کمیسا رې ؛ د وړو ؛یو نیسف؛د خورا ک بر نا مه ؛ د فلسطین لپاره د مرستو؛ نړېوال د رو غتیا سازما ن ؛نړۍ وال وجهې صندو ق ؛ نړې وا ل با نک ؛نړې وال د
هوا یی پیما یی سا زما ن (ایکاتو)؛ نړۍ وا ل د در یا نوردې سازمان ؛ د پست نړې وال سازما ن ؛ د هوا پیژند نی سازما ن ؛نړۍ وال د کشا ورزې صندو ق ؛ نړۍ وال د صنعت د پرا ختیا ؛یو نیدو ؛ سازما ن ؛ نړۍ وال دانرژې اتمی سا زما ن ؛ د هستوې د منع کولو سازما ن؛ د شیمیا یی سلا حو د منع سازمان ؛د تو ریز م او نړۍ والی سودا ګرې؛ دیو نسکو سازمان نور اونور سا زما نونه دغه ۱۹۲ غړې هیوا دونه په دې نړۍ وال د ملګرومیلتونوپه سازما ن کی لرې ۰
د پورتنیو ټو لو اوږ دوالی او سور سره سره بیا هم د ملګرو میلتونود سازما ن وا ک او اختیار ؛د پنځو هیوادو نو څه د ویتو له حق څځه بر خوردار دې ؛او دا او س اوس د یکتاز د امریکا د متحد و ایا لاتو ددولت ؛ څه په نړ ۍ کی د الیګارشی؛ ګلو با لیزم ؛امپریا لیستی توان او قدرت یی خپل کړۍ دۍ په لاس کی یۍ لرې ۰
هیله من یم څه د لو ستو نکیو لپا ره دغه پور تنۍ لنډ معلو مات دخو شحا لۍ سبب سی په درنا وې ؛ دوکتور ؛م؛ پکتیا وال ۱۳۸۶/۷/۹
