شماری از آبدات تاريخی کابل

24.01.2013
تتبع و نگارش: غوث مير

شماری از آبدات تاريخی کابل

کابل، پایتخت افغانستان با جمعیتی حدود دو مليون وهشتصد وپنجاه هزارنفر و مساحت حدود 275 کیلومتر مربع است که در ساحه ولایت کابل واقع شده است. کابل همراه با دیگر توابع (ولسوالی‌های آن )، جمعیتی بیش از 5/3 میلیون و مساحتی در حدود 425 کیلومتر مربع دارا ميباشد.

کابل مرکز، سياسی اقتصادی و فرهنگی افغانستان میباشد و در 1800 متری از سطح دریا، در دره‌ای دراز و باریک ، کوه‌های هندوکش را شکافته و در طول دریای کابل امتداد یافته است. این شهر همراه با کندهار، هرات و مزار شریف توسط بزرگراههای حلقوی که در سرتاسر کشور امتداد یافته وصل شده است. کابل همچنین مسیر اصلی شاهراه جلال آباد است که به سوی پشاور پاکستان می‌رود.

دره کابل قدامتی 5000 ساله دارد. واژه “کابها” به انگلیسی Kubhā) ) در حدود پنجهزارسال قبل از میلاد مسیح در ریگويدا و اوستا یاد شده است که از دریای کابل یاد نموده است. ريگويدا این شهر را با عنوان شهری ایده‌آل تحسین نموده و ميگويد تصویری از بهشت در کوه‌های آن مجسم شده است.

کابل دارای آبدات تاريخی بيشمار از دوره های گوناگون ميباشد که برخی آن به معرفی گرفته ميشود:

دیوار های سرکوه شیردروازه و آسه مائی:

این دیوار ها برای دفاع و محافظه مانند حصاری ساخته شده بود. درحوالی سالهای 32 و 33 هجری سپاه عرب از سه جبهه بطرف زابل و کابل پیشروی راآغاز کردند و رتبیل شاهان به مقابله پرداخته جنگی دربیرون شهر صورت گرفته کابلشاهان بعد از شکست خویش عقب دیوار های کوه های شیردروازه و آسه مایی مقاومت نمودند. بالاخره عرب ها درآن رخنه نموده و کابل را فتح کردند. این آبده (70) درصد تخریب شده، اما يکی از قديمترين آبدات تاريخی اين سرزمين ميباشد.

بالا حصار کابل:

این دژ یا قلعه یا حصار در حدود سه قرن ( از قرن دوم تا پنجم مسیحی ) آباد ی روی پشته بالاحصار به شکل آبده مذهبی ساخته شده که نظر به شواهد نقاط مجاور، میتوان آنرا معبد بودائی خواند که احتمالا بعید نیست که شالوده اولین قلعه جنگی در همین زمان بدست یکی از شاهان یفتلی بوده باشد.

تیمور شاه که پایتخت افغانستان را از کندهار به کابل انتقال داد، در بالاحصار کابل جاگزین شدند. تا عصر سلطنت امیرعبد الرحمن پایتخت درهمانجا بود .

قصر دارالامان:

این آبده تاریخی بفاصله 8 کیلو متر بطرف جنوب غرب شهر کابل در حوزه چهاردهی قبلاً بنام ( افشار تپه ) ، درزمان شاه امان الله خان اعمار گردیده است . در زمان اعمار این قصر که جدیداً مناسبات حسنه سیاسی بین دولت افغانستان و آلمان ایجاد شد در امور شهر سازی و تعمیرات22 تن مهندسان و انجنیراندولت آلمان حصهگرفته بودند که از جمله اعمار قصر دارالامان درسال 1304 هـ ق تحت نظر دیپلوم انجنیر والتر هارتنآلمانی شروع و درسال 1306 تکمیل گردید و قصر مذکور بداخل تقریباً 150 اطاق خورد وبزرگ اعمار شده که تمام دستگاه دولتی دوره امانی از آن استفاده میگردند .

بادريغ که قصر مذکور دراثر جنگ های تحمیلی اخیر تخریب و قابل باز سازی جدی میباشد.

قصر کوتی باغچه وبرج های داخل ارگ:

کوتی باغچه که از عمارتهای مزیین عصر سلطنت امیر عبد الرحمن بود، دارای تزئینات گج بری، میناتوری وشبکه کاری چوب بوده از جمله ساختمانهای بزرگ عصر میباشد.

قصر چهلستون:

عمارت بزرگ وعالیشان چهلستون که بحیث مهمان خانه دولتی کار گرفته میشد ،درقسمت شرقی چهاردهی درفراز تپه بلندی اعمار گردیده بود واز قصر های بسیار زیبای شهر ما بود. اکثراً شاهان وروسای جمهور و مهمانان برجسته دولتی درمدت اقامت خود درکابل به قصر چهلستون رهایش مینمودند . قصر چهلستون دراطراف خود باغ با صفایی داشت که محل تفریح شهریان کابل قرار میگرفت. دراثر جنگ های اخیر کابل قصر مذکور تخریب شده قابل باز سازی میباشد .

مینار علم و جهل:

مینار علم وجهل به یاد گار ظفر علم برجهل که یادی از سالهای خونین واغتشاش مشهور به ملای لنگ را برضد نهضت افغانستان میدهد درفراز تپه کوچک درکنار پارک احمد شاهی درمقابل نوآباد بریکوت به شکل مقبول و مرغوب از احجار ملون وخیلی ظریف بنا یافته است و در اثر جنگ ها تخریب شده قابل ترمیم میباشد .

مینار عبد الوکیل خان:

ا

ین آبده شش رخ و بسیار زیبا در بین پارک قشنگ درچار راهی بریکوت بنا نهاده شده یاد گاریست از شجاعت ومردانه گی نائب سالار عبد الوکیل خان نورستانی که درسنه 1309 درباغ عارف کوهدامن شهید شد.دراثر جنگ های اخیر تخریب شده قابل ترمیم میباشد .

مينارچکری:

مینار مذکور در 27 کيلومتری جنوب شرق کابل درسلسله جبال های کوه شیوکی ( خورد کابل) دربین راه استو په های شیوه کی و گلدره موسهی لوگر به حیث علامه کاروان سرک ابریشم بنا شده بود. این آبده زیبا که تقریباً 25 متر ارتفا داشته 1800 سال قبل درزمان فرمانروایان کوشانی از سنگ های سلیت نازک سرخ رنگ تراش شده و سنگ های بزرگ طبیعی به سبک مخصوص اعمار گردیده بود، که یکی از زیبا ترین شهکاری معماری آن عصر بود که دراثر جنگ ها واوضاع جوی کاملاً تخریب شده قابل نوسازی ميباشد.

باغ بابر شاه

این باغ را بابرشاه در پهلوی باغهای دیگر کابل در زمان حیات خود درمنطقه گذرگاه شهرکابل احداث نموده و نظر به علاقه ای که بابر به این باغ داشت وصیت نمود تا جسد وی را در همین باغ بدون اینکه بالای مرقدش گنبد و عمارتی اعمار نمایند، دفن کنند. این باغ بعداً از طرف اولادهء بابر ترمیم و مرمت گردیده و مخصوصاً شاه جهان پول زیادی را در ترمیم آن به مصرف رسانید و یک مسجد مرمرین ساخت .
طاق ظفرپغمان:

در مرکز ولسوالی پغمان آثر زیبائی وجود دارد که به نام تاق ظفر پغمان شناخته شده و اثری سمبولیک است، برای قدر دانی از وطنپرستانی که در راه استرداد و استقلال افغانستان جان باخته اند در زمان شاه امان الله اعمارشده است،. نکته جالب در اینجاست که اسامی این شهيدان خاک وطن را بر روی کتیبه ای در این محل نصب کرده اند . تاق ظفر پغمان در جنگهای تنظيمی تخریب شده بود و در سالهای بعد از آنهم مورد ویرانی قرار گرفته بود، که اينک ترميم شده است.

 

برعلاوه درشهرکابل شماری زيادی از مسجدها واماکن ديگرمانند رستورانت باغ بالا، باغ شهرآرا ، باغ لطيف ،منار نجات، پل های آرتن ومحمود خان، پل خشتی، مسجدهای پل خشتی،چوب فروشی، ملا محمود، عليا، گذری مشهور به گدری، سه دوکان چنداول وغيره وجودارد که پرداختن به آن به زمان ديگر وپژوهش ديگر موکول ميشود.

برگرفته از شماره 24 فصلنامه بانو